Το διάβασμα μερικές φορές μου φαίνεται μαγικό.
Ένα καλό κείμενο με μεταφέρει σε έναν διαφορετικό κόσμο.
Ένα θρίλερ με κάνει να ζήσω τους φόβους και τους θριάμβους του πρωταγωνιστή.
Ένα καλό απομνημόνευμα με αφήνει να νιώσω τα συναισθήματα του συγγραφέα, να βιώσω τους αγώνες του και να καταλάβω πώς κάνουν τις επιλογές της ζωής τους. Νιώθω εμπλουτισμένος και συνδεδεμένος.
Ακόμη και ένα καλό βήμα πωλήσεων με κάνει να φαντάζομαι πώς ένα προϊόν θα έκανε τη ζωή μου καλύτερη, κάνοντάς με πιο πρόθυμο να κάνω κλικ Αγορά.
Δυστυχώς, πολλά μη μυθιστορήματα στερούνται τέτοιας φαντασίας.
Γιατί;
Επειδή η μη φανταστική γραφή παραμένει συχνά πολύ αφηρημένη και η αφηρημένη γραφή δεν ανοίγει το μυαλό των αναγνωστών σε μια νέα εμπειρία.
Μόνο η συγκεκριμένη γλώσσα έχει αυτή τη μαγική πινελιά.
Θέλετε να μάθετε πώς να προσθέσετε αυτή τη μαγική πινελιά στο γραπτό σας;
Προσκαλέστε τους αναγνώστες σε έναν διαφορετικό κόσμο
Στο βιβλίο του Ένας απέραντος κόσμοςο Ed Yong περιγράφει τις αισθητηριακές εμπειρίες των ζώων.
Δεν είχα ιδέα πόσο διαφέρουν τέτοιες αισθητηριακές εμπειρίες. Για παράδειγμα, πίστευα ότι τα κουνούπια μισούν τη μυρωδιά του DEET όσο κι εγώ. Γι‘ αυτό δεν μένουν μακριά μου όταν κάνω αφρό στα χέρια μου με αντικουνουπική κρέμα;
Λανθασμένος!
Τα κουνούπια γεύονται με τα πόδια τους. Όταν προσγειώνονται σε δέρμα καλυμμένο με DEET, αποσύρονται γρήγορα επειδή έχει πικρή γεύση.
Με κάνει να αναρωτιέμαι …
Αν δοκίμαζα με τα πόδια μου, θα ήταν ακόμα καλύτερο να περπατήσω ξυπόλητος στο γρασίδι;
Το βιβλίο του Yong δεν παρέχει απλώς συναρπαστικά μαθήματα αισθητηριακής βιολογίας, αλλά μας δείχνει επίσης πώς να χρησιμοποιούμε συγκεκριμένη γλώσσα για να βγάλουμε τους αναγνώστες από τις φυσαλίδες τους και να τους προσκαλέσουμε σε έναν διαφορετικό κόσμο.
Να πώς…
Παράδειγμα 1: Κάντε μια αφηρημένη δήλωση συγκεκριμένη
Οι άνθρωποι έχουν πολύ πιο ευκρινή όραση από τα περισσότερα ζώα. Μόνο τα αρπακτικά πουλιά βλέπουν περισσότερες λεπτομέρειες από τους ανθρώπους.
Τι σημαίνει όμως αυτό στην πράξη;
Ο Yong εξηγεί:
Σε μια φωτεινή μέρα, τα άτομα με εξαιρετική όραση μπορούν να διακρίνουν τις ασπρόμαυρες ζώνες [of a zebra] από 200 μέτρα μακριά. Τα λιοντάρια μπορούν να το κάνουν μόνο στα 90 γιάρδες και οι ύαινες στα 50 γιάρδες. Και αυτές οι αποστάσεις μειώνονται περίπου στο μισό την αυγή και το σούρουπο, όταν αυτά τα αρπακτικά είναι πιο πιθανό να κυνηγήσουν.
Το να έχεις πιο καθαρή όραση είναι μια αφηρημένη δήλωση. Η διάκριση των ασπρόμαυρων λωρίδων από 200 γιάρδες αντί για 50 είναι ένα συγκεκριμένο παράδειγμα, που καθιστά ευκολότερο να φανταστούμε πώς είναι το όραμα για μια ύαινα και πώς είναι διαφορετική η ζωή τους.
Έτσι, για να κάνετε μια αφηρημένη δήλωση συγκεκριμένη, αναρωτηθείτε: Τι σημαίνει αυτό στην πράξη; Στη συνέχεια δώστε τουλάχιστον ένα συγκεκριμένο παράδειγμα.
Παράδειγμα 2: Πείτε μια συγκεκριμένη ιστορία
Τα μη λογοτεχνικά βιβλία που μου αρέσουν περισσότερο έχουν δύο κοινά σημεία.
Πρώτον, διδάσκουν καλά και με κάνουν την περιέργεια να μάθω περισσότερα. Δεύτερον, αξιοποιούν τη δύναμη της αφήγησης. Ιστορίες σε μινιατούρες υφαίνονται στο κείμενο, με πιάνουν σαν να διαβάζω μυθοπλασία.
Το βιβλίο του Yong είναι γεμάτο ιστορίες σε μινιατούρες. Δείτε πώς απεικονίζει την αφηρημένη ιδέα ότι η αντίληψη των χρωμάτων διαφέρει μεταξύ ανθρώπων και ζώων:
Είναι ένα ηλιόλουστο απόγευμα του Μαρτίου του 2021 και πάω το Typo, το corgi μου, για μια βόλτα. Καθώς πλησιάζουμε έναν γείτονα που ξεπλένει το αυτοκίνητό του με ένα λάστιχο, ο Typo σταματά, κάθεται και κοιτάζει επίμονα. Καθώς περιμένω μαζί του, παρατηρώ ένα ουράνιο τόξο στο νερό να προεξέχει από το λάστιχο. Στα μάτια του Typo, από κίτρινο σε λευκό και μπλε. Στο δικό μου, πηγαίνει από κόκκινο σε βιολετί, με πορτοκαλί, κίτρινο, πράσινο και μπλε στη μέση. Στα σπουργίτια και τα ψαρόνια που σκαρφαλώνουν σε ένα δέντρο πίσω μας, γίνεται από κόκκινο σε υπεριώδες, με ίσως ακόμη περισσότερες διαβαθμίσεις ενδιάμεσα.
Φανταστήκατε τον εαυτό σας να περπατάει με τον Ed και τον σκύλο του Typo; Φανταστήκατε τα διαφορετικά χρώματα ουράνια τόξα; Έτσι οι ιστορίες μας προσκαλούν σε έναν διαφορετικό κόσμο.
Οι ιστορίες είναι πάντα συγκεκριμένες. Αναφέρουν πώς ενεργεί ένα συγκεκριμένο άτομο (ή ζώο) σε μια συγκεκριμένη κατάσταση. Ο Yong χρησιμοποίησε την ιστορία της βόλτας με τον σκύλο του για να εξηγήσει πώς αυτός και ο σκύλος του αντιλαμβάνονται τα χρώματα διαφορετικά.
Για να χρησιμοποιήσετε μια μινιατούρα ιστορία για να επεξηγήσετε μια αφηρημένη δήλωση, αναρωτηθείτε: Πώς λειτουργεί αυτό στην πράξη; Ποια είναι η κατάσταση στην οποία ισχύει αυτό; Ποιοι βρίσκονται σε αυτή την κατάσταση και τι κάνουν;
Παράδειγμα 3: Ζητήστε από τους αναγνώστες να φανταστούν
Τα δύο παραπάνω παραδείγματα μας έδειξαν διαφορές μεταξύ ανθρώπων και ζώων.
Τι γίνεται όμως αν θέλετε να δείξετε πώς ένα ζώο βιώνει τον κόσμο χωρίς να μπαίνει σε διαφορές;
Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε την ίδια τεχνική. Για παράδειγμα, οι ενυδρίδες έχουν ευαίσθητα πόδια και βιώνουν τον κόσμο κάτω από το νερό μέσω της αφής.
Τι σημαίνει αυτό στην πράξη;
Δείτε πώς ας φανταστούμε ο Yong πώς είναι να είσαι θαλάσσια βίδρα:
Φανταστείτε ότι, αυτή τη στιγμή, μια θαλάσσια βίδρα πρόκειται να ψάξει για τροφή. Επιπλέοντας ανάσκελα στην επιφάνεια της θάλασσας κυλάει και βουτάει. Θα μείνει βυθισμένο μόνο για ένα λεπτό – περίπου το χρόνο που θα σας πάρει για να διαβάσετε αυτήν την παράγραφο. Η κατάβαση τρώει πολλά από τα πολύτιμα δευτερόλεπτα, οπότε μόλις η βίδρα φτάσει στο σωστό βάθος, δεν έχει χρόνο για αναποφασιστικότητα. Σε μερικές ξέφρενες στιγμές, πιέζει τα γάντια του πάνω από τον πυθμένα της θάλασσας, επιθεωρώντας ό,τι βρει. Το νερό είναι σκοτεινό, αλλά το σκοτάδι δεν έχει σημασία. Για μερικά από τα πιο ευαίσθητα πόδια στον κόσμο, ο ωκεανός είναι φωτεινός με σχήματα και υφές που πρέπει να γίνονται αισθητές, να πιάνονται, να πιέζονται, να ωθούνται, να συμπιέζονται, να χαϊδεύονται και να χειρίζονται με τον άνθρωπο – ή ίσως να χειρίζονται με άλλο τρόπο. Θήραμα με σκληρό κέλυφος φωλιάζει ανάμεσα στους παρόμοιους σκληρούς βράχους, αλλά σε ένα κλάσμα του δευτερολέπτου, η βίδρα αισθάνεται τη διαφορά μεταξύ των δύο και τραβά την πρώτη από τη δεύτερη. Με την αίσθηση της αφής, τα επιδέξια πόδια του και την υπερβολική μουστέλιδα αυτοπεποίθηση, αρπάζει εκείνη την αχιβάδα, τραβάει τον αχινό, αρπάζει αυτόν τον αχινό και τελικά ανεβαίνει για να φάει τα αλιεύματά του, σπάζοντας το νερό στο τέλος αυτής της πρότασης.
Θα μπορούσατε σχεδόν να νιώσετε τις κινήσεις των ποδιών της βίδρας; Αυτό συμβαίνει γιατί ο Yong χρησιμοποιεί δυνατά ρήματα όπως π.χ πιάσε, πιέστε, ώθηση, συμπίεση, εγκεφαλικό επεισόδιο, αρασέ, τσίμπημακαι κακομεταχειρίζομαι.
Για να περιγράψετε πώς είναι η ζωή για ένα άλλο ζώο ή έναν άλλο άνθρωπο, σκεφτείτε τις λεπτομέρειες που έχουν μεγαλύτερη σημασία. Πώς μπορείτε να προσκαλέσετε τους αναγνώστες στον κόσμο τους;
Όλοι ζούμε στις φούσκες μας
Η αισθητηριακή μας εμπειρία του κόσμου φαίνεται να καλύπτει τα πάντα.
Λες και η εμπειρία μας είναι το μόνο που υπάρχει.
Ωστόσο, βιώνουμε μόνο ένα μικρό κλάσμα του κόσμου γύρω μας και προβάλλουμε τη δική μας εμπειρία σε άλλους.
Τρέμουμε καθώς παρακολουθούμε πιγκουίνους να παλεύουν με τα ρίγη της Ανταρκτικής στην τηλεόραση. Νιώθουμε άβολα βλέποντας καμήλες να περπατούν μέσα στην καυτή έρημο. Τι γίνεται όμως αν οι πιγκουίνοι δεν αισθάνονται το κρύο όπως εμείς; Κι αν η ζέστη δεν ενοχλεί τις καμήλες;
Ως άνθρωποι, είναι δύσκολο να φανταστούμε πώς είναι η ζωή για έναν πιγκουίνο ή την καμήλα. Δυσκολευόμαστε ακόμη και να φανταστούμε τη ζωή των συνανθρώπων μας και πώς διαφορετικές εμπειρίες ζωής οδηγούν σε διαφορετικές κοσμοθεωρίες.
Δεν είναι μια μεγάλη ευκαιρία για εμάς, τους συγγραφείς;
Μπορούμε να αφήσουμε τους αναγνώστες μας να βιώσουν διαφορετικούς κόσμους, να προωθήσουμε την κατανόηση και να βοηθήσουμε στη σύνδεση.
